کلاچ چیست و چه وظایفی دارد؟

کلاچ (Clutch) قطعه رابط موتور و گیربکس است. این قطعه امکان برقراری اتصال بین موتور و گیربکس و قطع این اتصال را در مواقع مختلف ایجاد می‌کند. کارایی اصلی این وسیله مکانیکی انتقال نیرو است و کنترل این انتقال. به این معنا که به وسیله کلاچ انتقال نیرو و توقف یا شروع حرکت کنترل می‌شود. بنابراین کلاچ هم‌زمان میزان انتقال نیرو و زمان آن را نیز تنظیم می‌کند. در واقع کلاچ ضمن انتقال حرکت از یک شفت به شفت دیگر، انتقال نیرو را مدیریت می‌نماید. بر این اساس می‌توان وظایف کلاچ را به شرح زیر تقسیم‌بندی کرد:

– تعویض دنده

– قطع ارتباط موتور با گیربکس یا خلاص کردن خودرو

– وصل کردن موتور و گیربکس و برقراری امکان انتقال نیرو بین آن‌ها

ساختار کلاچ و اجزای آن

کلاچ در واقع اولین بخش از سیستم انتقال قدرت است. این بخش که نیروی چرخشی میل‌لنگ را دریافت و به گیربکس منتقل می‌کند خود از اجزای مختلفی تشکیل شده است که عبارتند از:

• پوشش و کاور سیستم کلاچ

پوشش کلاچ که روی صفحه فشار قرار می‌گیرد دیسک اصطکاک را با فشار به فلایول متصل کرده و به کمک صفحه فشار مانع از حرکت عرضی و لغزش آن روی فلایویل می‌شود.

• فلایویل یا چرخ طیار

این قطعه که به شکل یک دیسک فلزی بزرگ است، حرکت چرخشی میل‌لنگ را به گیربکس منتقل می‌کند. در واقع فلایویل محل اتصال سیستم کلاچ به موتور است و بین این دو سیستم قرار می‌گیرد.

• صفحه فشار

این قطعه که مانند دیسک اصطکاک و فلایویل شکلی دیسک مانند دارد فشار لازم را بر صفحه اصطکاک وارد کرده تا تماس آن با چرخ طیار کامل باشد. این تماس در فشار، لازمه عدم لغزش دیسک روی چرخ طیار هنگام انتقال دوران است.

• دیسک اصطکاک

صفحه کلاچ یا دیسک کلاچ اصلی‌ترین قطعه این سیستم محسوب می‌شود که مستقیم روی چرخ طیار نصب می‌گردد. این قطعه دایره‌ای شکل که با لنت مخصوص به خود به منظور جلوگیری از ایجاد اصطکاک بین آن و فلایویل پوشیده شده است، در مرکز خود یک صفحه ارتعاش‌گیر دارد. لنت پوشاننده دیسک کلاچ را کفشک نیز می‌نامند.درون صفحه ارتعاش‌گیر دیسک کلاچ تعدادی فنر پیچشی کار گذاشته شده است که ضربات ناشی از انتقال ناگهانی حرکت چرخشی موتور را دفع می‌کنند. این عمل موجب کاهش تکان خودرو و شوک ناگهانی آن هنگام تعویض دنده یا آغاز حرکت می‌شود. دیسک اصطکاک بخش دیگری به نام توپی دارد که نیروی محرکه موتور را به وسیله آن محور یا شافت گیربکس منتقل می‌کند.

• فنر دیافراگمی یا فنر خورشیدی

فنر دیافراگمی که به شکل دایره طراحی می‌شود در مرکز خود از تعدادی زبانه تشکیل شده است که با اعمال فشار روی آن‌ها به سمت مخالف نیرو وارد می‌کنند. فنر دیافراگمی بین صفحه فشار و پوشش کلاچ نصب می‌شود و در مواقع لازم برای قطع انتقال نیرو، فشار وارده از این قطعه روی صفحه کلاج را کم کرده و امکان لغزش صفحه روی فلایویل را افزایش می‌دهد.

• یاتاقان رها کننده

از این قطعه برای اعمال فشار روی زبانه‌های فنر دیافراگمی استفاده می‌ؤود. این بخش که با پدال کلاچ در ارتباط اشت با فشردن پدال گاز وارد عمل شده و بر فنر نیرو وارد می‌کند. این قطعه از دو قسمت پوسته و بلبرینگ تشکیل می‌شود.